بنزين غيراستاندارد با محيط‌زيست چه مي‌كند؟!

 چشم انداز ایران - شماره 67 ارديبهشت و خرداد 1390

فائزه حسني

به موجب اصل 50  قانون‌اساسي، حفاظت از محيط‌زيست وظيفه عمومي تلقي مي‌گردد.(1) از اين رو شناسايي و برطرف‌كردن عوامل تخريب محيط‌زيست ضروري به نظر مي‌رسد، ضمن آن‌كه هواي پاك يكي از شاخص‌هاي توسعه‌يافتگي كشورهاست، بويژه كه در سال 1389، با تعطيلي و يا حالت نيمه‌تعطيلي پايتخت و هشدار آلودگي هواي تهران روبه‌رو بوديم. رئيس مركز سلامت محيط و كار وزارت بهداشت اعلام كرد هر ساله 5 هزار نفر از تهراني‌ها بر اثر آلودگي هوا روانه بهشت‌زهرا مي‌شوند. دكتر شهرياري رئيس كميسيون بهداشت مجلس مرگ دست كم چهارهزار نفر را در اثر آلودگي بنزين اعلام كرد. به موجب گزارش تحقيق و تفحص از آلودگي هوا در مجلس هفتم، عمر شهروندان تهراني به‌طور متوسط 5 سال كوتاه‌تر شده و تلفات جاني و خسارات سالانه حدود 8/1 ميليارد دلار برآورد شده است. مديرعامل ستاد مركزي معاينه فني خودروهاي تهران در وبلاگ خود از مرگ 2500 نفر بر اثر ذرات معلق خبر داد (همچنين مرگ 896 نفر بر اثر دي‌اكسيد گوگرد و 72 نفر با اُزن و 15 نفر با منواكسيدكربن در سال گزارش شده است)، البته معاون وزير بهداشت اعلام كرد سيستم ثبت موارد مرگ ناشي از آلودگي هوا وجود ندارد. معصومه ابتكار مدير پيشين محيط‌زيست اعلام كرد كه در سال 1383 برنامه جامع كاهش آلودگي هوا آماده بود، ولي دولت نهم و دهم حتي در بازنگري قانون اقدامي نكرده است. وي قصور دولت را از باب عدم‌توجه به قوانين نابخشودني دانست كه در اين راستا زيان‌هاي جبران‌ناپذيري به مردم تهران وارد كرده است. گفته مي‌شود شوراي شهر، پيشنهادهايي را در رابطه با كاهش آلودگي هوا در قالب مصوبه به دولت ارائه كرده كه حذف سرب از بنزين و توسعه اتوبوس‌هاي گازسوز و عرضه گازوئيل كم گوگرد به اتوبوس‌ها و توسعه حمل‌ونقل عمومي از دستاوردهاي آن است.

نريمان نماينده مردم بابل و نايب رئيس فراكسيون شهري، روال غيرعادي افزايش آلودگي هوا را مطرح كرد. وي به دو عامل افزايش آلودگي اشاره كرد؛ از يك‌سو توليد بنزين غيراستاندارد و ازسوي ديگر بهاندادن به طرح‌هايي كه براي توسعه مترو در نظر گرفته شده است. نايب رئيس فراكسيون شهري اين پرسش را مطرح كرد كه آيا بنزيني كه توليد مي‌شود استاندارد است؟ و افزود آيا كارشناساني كه به بررسي علت آلودگي هوا مي‌پردازند به تأثيرات بنزين كه از استانداردهاي لازم خارج شده بر بيماران قلبي و عروقي آگاهند. وي از عدم پرداخت بودجه 2 ميليارد دلاري توسعه مترو توسط دولت انتقاد كرد.

خبرگزاري فارس نيز در گزارشي، نگراني از افزايش آلودگي هوا را به احتمال بروز فاجعه لندن در 1951 تشبيه كرد كه به علت ساكن‌شدن هوا در عرض 3 روز، بيش از 4هزار نفر جان باختند. در سال 1389 غير از عامل تردد خودروها و پديده وارونگي هوا (Inversion)، عامل تازه‌اي هم وارد شد و آن بنزين خودكفا بود. اين سوخت نوظهور كه برگ برنده سياسي براي جمهوري اسلامي در مقابله با تحريم‌ها به‌شمار مي‌آمد، نسبت به بنزين پالايشگاهي از كيفيت كمتر و قدرت آلايندگي بيشتري  برخوردار بود. كارشناسان درخصوص شيوه توليد بنزين در مجتمع‌هاي پتروشيمي هشدارهايي دادند، هرچند مديرعامل شركت پتروشيمي، آنها را كذب دانست. فرايند توليد بنزين از ديدگاه كارشناسان نشان مي‌دهد سوختن ‌آروماتيك ـ كه تا 6درصد قابل قبول است، درحالي‌كه ميزان آروماتيك بنزين‌هاي موجود تا 14درصد است ـ در باك خودروها و خارج‌شدن آن از اگزوز هر خودرو به صورت گاز و بخار در بخش تركيبات آلي فرّار محاسبه مي‌شود و افزايش آن را نشان مي‌دهد.

با توجه به تعداد آلاينده‌ها و موقعيت جغرافيايي تهران، كارشناسان روزهاي سختي را پيش‌بيني كرده‌اند و اين در حالي است كه ما هر ساله روزي را به‌عنوان «روز هواي پاك» اعلام كرده‌ايم. هرچند با توقف توليد بنزين در پتروشيمي‌هاي كشور پيش‌بيني مي‌شود پس از مدتي آلاينده‌هاي جوي در كلانشهرها كاهش محسوسي داشته باشد و روش‌هاي ديگري چون بادهاي مصنوعي نيز كارا باشد، ولي آيا با ورود روزانه خودروهاي جديد، آلودگي هوا كاهش مي‌يابد؟

پي‌نوشت:

1ـ اصل 50 قانون‌اساسي: در جمهوري اسلامي حفاظت محيط‌زيست كه نسل امروز و نسل‌هاي بعد بايد در آن حيات اجتماعي رو به رشدي داشته باشند وظيفه عمومي تلقي مي‌گردد، از اين‌رو فعاليت‌هاي غيراقتصادي و غير آن كه با آلودگي محيط‌زيست يا تخريب غيرقابل جبران آن ملازمه پيدا كند، ممنوع است.